آیه 8 سوره ملک

تَكادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ كُلَّما أُلْقِيَ فِيها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ «8»

تَكادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ: نزديك باشد كه متفرق و پاره پاره شود جهنم از خشم كافران و معاندان. مراد شدت التهاب جهنم است بر متمردان حضرت سبحان. كُلَّما أُلْقِيَ فِيها فَوْجٌ‌: هر زمانى كه انداخته شوند در جهنم گروهى از اهل شرك و طغيان، سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها: سؤال كنند ايشان را خازنان جهنم، يعنى مالك و اعوان او كه: اى مشركان و ياغيان، أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ: آيا نيامد شما را ترساننده، يعنى پيغمبرى مبعوث نشد كه شما را به خدا دعوت و از اين عذاب بترساند. غرض از سؤال، توبيخ است تا غم و غصه ايشان زياده شود و موجب زيادى عقوبت ايشان گردد.

وَ لِلَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ عَذابُ جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ «6» إِذا أُلْقُوا فِيها سَمِعُوا لَها شَهِيقاً وَ هِيَ تَفُورُ «7» تَكادُ تَمَيَّزُ مِنَ الْغَيْظِ كُلَّما أُلْقِيَ فِيها فَوْجٌ سَأَلَهُمْ خَزَنَتُها أَ لَمْ يَأْتِكُمْ نَذِيرٌ «8» قالُوا بَلى‌ قَدْ جاءَنا نَذِيرٌ فَكَذَّبْنا وَ قُلْنا ما نَزَّلَ اللَّهُ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ فِي ضَلالٍ كَبِيرٍ «9» وَ قالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ ما كُنَّا فِي أَصْحابِ السَّعِيرِ «10»

فَاعْتَرَفُوا بِذَنْبِهِمْ فَسُحْقاً لِأَصْحابِ السَّعِيرِ «11»

ترجمه‌

و براى آنانكه كافر شدند بپروردگارشان عذاب جهنّم است و بد جاى بازگشتى است‌

آن چون افكنده شوند در آن شنوند از آن صوت منكرى و آن فوران دارد

نزديك باشد كه از هم بپاشد از شدّت خشم هر گاه افكنده شوند در آن گروهى ميپرسند از آنها متصدّيان امور آن آيا نيامد شما را بيم دهنده‌اى‌

گويند آرى بتحقيق آمد ما را بيم دهنده‌اى پس تكذيب كرديم و گفتيم نفرستاده است خدا هيچ چيز نيستيد شما مگر در گمراهى بزرگ‌

و گويند اگر بوديم كه ميشنيديم يا درك و تعقّل ميكرديم نميبوديم در زمره اهل جهنّم‌

پس اقرار نمودند بگناهشان پس دورى از خير باد براى اهل جهنّم.

تفسير

خداوند متعال در تعقيب ذكر احوال شياطين كه داعيان بكفرند در آيات سابقه متعرّض احوال عموم كفّار شده ميفرمايد جهنّم كه مرجع و مئال و

جلد 5 صفحه 239

جايگاه بسيار بدى است و عذاب گوناگونش از آن آنها است وقتى ملائكه غلاظ و شداد كه موكّل امور دوزخند آنها را در آتش اندازند صوت مهيب منكرى مانند صوت حمار كه انكر اصوات است از شدّت التهاب آتش بگوش آنها ميرسد كه از استماع آن زهره آنها آب ميگردد و جهنّم مانند ديگى كه بشدت جوش آمده و محتويات خود را زير و بالا ميبرد و بيرون و درون ميكشد غليان و فوران دارد نزديك است از شدّت غيظ و غضب بر كفّار از هم بپاشد و اجزائش متفرّق گردد و اين از باب تمثيل و تشبيه بحال شخص غضبناك است كه نزديك باشد از شدت غيظ و غضب بتركد و پاره پاره شود و هر وقت آن موكّلين فوجى از كفّار را بجهنّم ميريزند با كمال شدّت از آنها استيضاح مينمايند كه آيا پيغمبرى در دنيا براى شما نيامد و آنها جواب ميدهند بلى آمد ولى ما تكذيب كرديم و گفتيم خدا چيزى نازل ننموده شما از پيش خودتان بأغراض شخصى سخن ميگوئيد و با پيروانتان در گمراهى و جهالت بزرگى بسر ميبريد و بعضى گفته‌اند اينجمله را كه شما در گمراهى و جهالت بزرگ ميباشيد ملائكه دوزخ بآنها ميگويند و بنابراين قول مقدّر است در هر حال آنجا از كرده خودشان پشيمان ميشوند ولى ديگر پشيمانى سودى ندارد و با يكديگر ميگويند اگر ما گوش بسخنان رهبران دينى ميداديم و نصائح آنانرا بدون دليل قبول مينموديم براى آنكه از آنها جز صدق و صفا چيزى نديده بوديم يا فكر ميكرديم و بعقل ادراك مينموديم صدق گفتار ايشانرا امروز باين عذاب گرفتار نميشديم و قمّى ره نقل فرموده كه شنيدند و تعقّل نمودند ولى اطاعت و قبول نكردند و لذا خداوند فرموده پس اقرار نمودند بگناهشان و ظاهرا اعتراف آنها براى آنستكه آنجا حقايق آشكار ميشود و جاى انكار باقى نميماند و در خاتمه بنفرين خدا و ملائكه گرفتار شده‌اند چون سحق دورى از خير و رحمت است و مصدر فعل مقدّر يعنى دورى از خير و رحمت خدا باد براى اهل آتش جهنّم و تقدير فأسحقهم اللّه سحقا ميباشد.

تَكادُ تَمَيَّزُ مِن‌َ الغَيظِ كُلَّما أُلقِي‌َ فِيها فَوج‌ٌ سَأَلَهُم‌ خَزَنَتُها أَ لَم‌ يَأتِكُم‌ نَذِيرٌ «8»

نزديك‌ ‌است‌ آتش‌ جهنم‌ پاره‌ پاره‌ شود ‌از‌ شدت‌ غيظ ‌بر‌ كفار ‌هر‌ زماني‌ ‌که‌ قومي‌ ‌را‌ بيندازند ‌در‌ جهنم‌ خزنه جهنم‌ ملائكه‌ موكلين‌ بعذاب‌ ‌از‌ ‌آنها‌ ميپرسند آيا نيامد ‌شما‌ ‌را‌ كسي‌ ‌که‌ انذار كند ‌شما‌ ‌را‌ و خبر دهد ‌به‌ يك‌ همچو پيش‌ آمدي‌.

تَكادُ تَمَيَّزُ مِن‌َ الغَيظِ بعقيده مفسرين‌ تشبيه‌ و تنظير ‌است‌ بآدم‌ مبغض‌ ‌که‌ بخواهد ‌از‌ شدت‌ غيظ ‌خود‌ ‌را‌ قطعه‌ قطعه‌ كند لكن‌ بعقيده ‌ما عين‌ حقيقت‌ ‌است‌ زيرا جهنم‌ و آتش‌ ‌آن‌ و عذابهاي‌ ‌آن‌ و همچنين‌ بهشت‌ و نعم‌ ‌آن‌ مثل‌ بلاهاي‌ دنيوي‌ و نعم‌ ‌آن‌ نيست‌ بلكه‌ شعور و ادراك‌ و حياة دارند و ‌در‌ تحت‌ اطاعت‌ و فرمان‌ الهي‌ هستند مثلا يك‌ آتش‌ ‌است‌ ‌که‌ مأمور ‌است‌ يكي‌ ‌را‌ يك‌ درجه‌ بسوزاند و يكي‌ ‌را‌ صد درجه‌، و ‌در‌ بهشت‌ يك‌ نعمت‌ ‌است‌ مأمور ‌است‌ يكي‌ ‌را‌ يك‌ درجه‌ لذت‌ بخشد و يكي‌ ‌را‌ صد درجه‌، و اهل‌ بهشت‌ و جهنم‌ مختلف‌ هستند اهل‌ بهشت‌ ‌ما دون‌ درك‌ ‌ما فوق‌ نميكنند ‌تا‌ محزون‌ گردند، و اهل‌ جهنم‌ درك‌ ‌ما فوق‌ نميكنند ‌تا‌ مسرور شوند، و بالعكس‌ ‌ما فوق‌ درك‌ ‌ما دون‌ ‌را‌ ميكند ‌که‌ ‌در‌ بهشت‌ مسرور شود و ‌در‌ جهنم‌ محزون‌ گردد، و آتش‌ جهنم‌ غيظ ميكند ‌بر‌ كفار بلكه‌ جهنم‌ تكلم‌ دارد ‌که‌ ميفرمايد: يَوم‌َ نَقُول‌ُ لِجَهَنَّم‌َ هَل‌ِ امتَلَأت‌ِ وَ تَقُول‌ُ هَل‌ مِن‌ مَزِيدٍ ق‌ آيه 29، بلكه‌ گفتيم‌ موجودات‌ عالم‌ ‌حتي‌ جمادات‌ شعور و ادراك‌ دارند و معرفت‌ و ذكر

جلد 17 - صفحه 95

دارند و اخبار و آيات‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ باب‌ بسيار داريم‌ و احتياج‌ بتوجيهات‌ مفسرين‌ نداريم‌ مثل‌: يا نارُ كُونِي‌ بَرداً وَ سَلاماً عَلي‌ إِبراهِيم‌َ انبياء آيه 69 يا جِبال‌ُ أَوِّبِي‌ مَعَه‌ُ وَ الطَّيرَ سبأ آيه 10، مورچه‌ تكلم‌ ميكند: يا أَيُّهَا النَّمل‌ُ ادخُلُوا مَساكِنَكُم‌ لا يَحطِمَنَّكُم‌ سُلَيمان‌ُ وَ جُنُودُه‌ُ نمل‌ آيه 18، هد هد: أَحَطت‌ُ بِما لَم‌ تُحِط بِه‌ِ‌-‌ ‌الي‌ آخر الآيات‌‌-‌ نمل‌ آيه 22.

خطاب‌ بنحل‌ ميرسد: وَ أَوحي‌ رَبُّك‌َ إِلَي‌ النَّحل‌ِ أَن‌ِ اتَّخِذِي‌ مِن‌َ الجِبال‌ِ بُيُوتاً ... الايه‌ نحل‌ آيه 70 و 71، بزمين‌ و آسمان‌ خطاب‌ ميرسد: يا أَرض‌ُ ابلَعِي‌ ماءَك‌ِ وَ يا سَماءُ أَقلِعِي‌ هود آيه 46 و ‌غير‌ اينها.

]

(آیه 8)- سپس برای مجسم ساختن شدت خشم «دوزخ» می‌افزاید: «نزدیک است از شدت غضب پاره پاره شود»! (تکاد تمیز من الغیظ).

درست همانند ظرف عظیمی که روی آتش فوق العاده پرحرارتی گذارده‌اند و چنان می‌جوشد و زیر و رو می‌شود که هر زمان بیم متلاشی شدن آن می‌رود.

سپس ادامه می‌دهد: «هر زمان که گروهی در آن افکنده می‌شوند نگهبانان دوزخ (از روی تعصب و توبیخ) از آنها می‌پرسند (مگر شما رهبر و راهنما نداشتید؟) مگر بیم دهنده الهی به سراغ شما نیامد»؟ پس چرا به این روز سیاه افتاده‌اید؟! (کلما القی فیها فوج سالهم خزنتها ا لم یاتکم نذیر).